Эмоционалдық күйзеліс: қайдан пайда болады және не істеу керек
Эмоционалдық күйзеліс – бұл симптомдардың толық кешені. Оған физикалық шаршау, ақыл-ой, эмоционалдық сарқылу, созылмалы күйзеліс белгілері жатады. Әдетте, адамның өнімді әрекет ету қабілеті төмендейді, ұйқысы бұзылады, көңіл-күйі тұрақты нашарлайды. Соматикалық аурулар пайда болуы мүмкін, алкогольді тұтыну, құмар ойындар және т. б. сияқты зиянды «релаксация» әдістеріне деген құштарлық артады.
Эмоционалдық күйзеліс қаупі бар аймақта жанама мамандық өкілдері, әлеуметтік қызметкерлер, мұғалімдер болады. Жоғары жүктемелер, демалуға уақыттың болмауы, «ауыр» клиенттермен үнемі істі болу қажеттілігі аса қауіпті. Эмоционалдық күйзеліс күйі біртіндеп өршу сипатымен қауіпті. Бастапқыда адам өзін әдеттегіден гөрі көбірек шаршаған сияқты болып сезінеді. Жағдайдың бақылаудан шыққаны барлық жағынан бұзушылықтар пайда болған кезде анық болады. Мазасыздық, күйзеліс, енжарлық, ұйқысыздық өршуі мүмкін. Ештеңе істегің келмейді, күшің жетпейді. Көптеген адамдардың ағзасы шексіз аурулармен «кептеледі».
Не істеу керек, қайда жүгіру керек, кімге жүгіну керек? Бұл туралы әрі қарай әңгіме қозғаймыз.
Эмоционалдық күйзелістің себептері мен белгілері
Эмоционалдық күйзеліс жұмыс орнында немесе үйде созылмалы күйзелістің нәтижесінде өршиді. Қатаң шектеулер жоқ-қарапайым менеджер ретінде де, сондай-ақ жоғары буындағы басшы ретінде де немесе бала күтіміндегі ана ретінде де «күйзеліске» душар болу әбден мүмкін. Сарқылудың негізгі белгілері:
- Әдеттегі мінез-құлықтың өзгеруі. Жұмысқа баруға немесе әдеттегі әрекеттерді жасауға қарсылық, шығармашылық деңгейінің төмендеуі, немқұрайдылық.
- Жағымсыз сезімдер. Дөрекі әзіл, күйзеліс, кінәні, сәтсіздікті сезіну, күйініш, агрессивтілік және ашуланшақтық.
- Ой қабілетінің тоқырауы. Зейін қою деңгейі төмендейді, күдік, ебедейсіздік, сенімсіздік, ессіздік, құрбандық менталитеті пайда болуы мүмкін.
- Денсаулық мәселелері. Шаршау, ұйқының бұзылуы, иммунитеттің төмендеуі.
- Өзін-өзі іштей жейтін мінез-құлық. Аутоагрессия көрінісі және барлығын ұмытуға, мәселені шетке ысырып тастауға деген ұмтылыс. Бұл қауіпті спорт түрлері, алкоголь, артық тамақтану және т. б. болуы мүмкін.
Уақытты дұрыс жоспарламау, үнемі шамадан тыс жүктеме, шексіз күйзеліс эмоционалдық күйзелістің басты себептері болып табылады. Ағзаның күші шектеулі. Белгілі бір уақыт мүмкіндіктің ақырғы шегінде жұмыс істеуге тура келеді, бірақ ерте ме, кеш пе күш сарқылады.
Эмоционалдық күйзелістің алдын қалай алуға болады
Сіз психологиялық денсаулықты қалпына келтіре аласыз, бірақ оған о баста қамқорлық жасау әлдеқайда оңай және тиімді. Эмоционалдық күйзелістің негізгі алдын алу шаралары:
- Салауатты өмір салтын сақтау. Бұл жерде әңгіме жеткілікті демалу, өзіне уақыт бөлу, дұрыс тамақтану, барабар физикалық белсенділік туралы болып отыр.
- Жұмыс пен демалысты ұтымды жоспарлау. Денені қалпына келтіру үшін жеткілікті уақыт қажет, әйтпесе ол өзіне қарсы жұмыс істей бастайды.
- Өзін-өзі жеке және кәсіби тұрғыдан жоғары бағалау. Бұл сізге басымдықтарды дұрыс белгілуге, жарамсақтанбауға, «жоқ» деп айта білуге және өзіңіз үшін оңтайлы жағдайларды таңдауға мүмкіндік береді. Мүмкін емес дүниенің соңынан жүгіруді тоқтатуға елеулі үлес қосады.
- Шекараларды белгілеу және міндеттерді дұрыс бөлу. Барлығын өз қолыңызбен және жоғары деңгейде жасау мүмкін емес. Ықпал ету салаларын бөліңіз, өзіңізге артық нәрсені алмаңыз, басқа біреудің жұмысынан бас тартыңыз және міндеттерді бөліп үйреніңіз.
- Өмірге деген оңтайлы көзқарасты сақтаңыз. Маған кім және қандай жамандық жасады, кім ренжітті деген позициядан қарауға да болады немесе бар нәрсеге алғыс айтудан бастауға да болады. Мәселе неге көп мән бересіз сонда.
- Әлеуметтік байланыстарды және жақын қарым-қатынасты сақтау. Адамға адам керек-бұл психикалық, эмоционалдық саулық үшін аса қажет. Ең бастысы, қарым-қатынас жақын, шынайы, қажетті қолдау мен кері байланысты беруі тиіс. Улағыш қарым-қатынас қосымша күйзеліс көзі болып табылады.
Егер сіз кәсіби қолдауды қажет етсеңіз, психологқа жүгініңіз. Бұл басымдықтарды белгілеуге, проблемалық мәселелерді анықтауға және оларды шешудің тиімді стратегиясын әзірлеуге көмектеседі.
Эмоционалдық күйзелісті қалай танып білуге болады
Қатты шаршау әрқашан эмоционалдық күйзелістің көрсеткіші бола бермейді. Ол бірнеше ұйқысыз түндердің салдарынан пайда болып, жақсы демалғаннан кейін басылуы мүмкін. Анағұрлым асқынып кеткен жағдайларда бірнеше демалыс күні көмектеспейді. Күйзелістің негізгі белгілері:
- Зейінді жинақтай білмеу, бақылау сезімін жоғалту. Шашыраңқылық, негатив, ұжымнан, отбасынан ажырау сезімі пайда болады, мотивация жоғалады.
- Жеке өмір мен жұмыс арасындағы шекараның болмауы. Сізге үнемі уақыт жетіспейді, ештеңеге үлгермейсіз, бәрінің көңілі толмайды және күйзеліс басылмайды.
- Сіз күйзеліске ұшырайсыз, енжарлық сезінесіз, ашуланасыз. Сондықтан ағза күшті шұғыл түрде қалпына келтіру керек деген сигнал береді.
Егер проблема өзі туралы белгі берсе, оны шешудің тиімді стратегиясын әзірлеңіз. Басымдықтарды белгілеп, күн тәртібін қалыпқа келтіруден бастаған жөн. Жүйке жүйесін тұрақтандыратын, жалпы жағдайды, ұйқыны теңестіретін өсімдіктерден жасалған тыныштандырғыш препараттарды қабылдаған пайдалы. «Персен Ночной» жеңіл седативті, ұйқы шақыратын әсер береді. Өнімнің құрамы толығымен табиғи, жанама әсер тудырмайды.
Эмоционалдық күйзелісті қалай емдеуге болады
Эмоционалдық күйзелісті жеңу үшін демалу мен жұмыс істеу тепе – теңдігінен, жеке өмірден бастау керек. Көптеген адамдарға психотерапия және психологтардың кеңестері, топтық сабақтар, ұқсас проблемалары бар адамдармен қарым-қатынас көмектеседі. Мәселені қабылдау, оның пайда болу себептерін түсіну, жеке көзқарастарды пысықтау маңызды. Өзіңе немқұрайлы қарау және ақырғы күшің қалғанша жұмыс істеу, айналаңыздағыларға түгел көмектесу, үнемі үстеме жұмыс істеу, көмек сұрай алмау, «жоқ» деп айта алмау өзін-өзін жақсы көру ұғымына сәйкес келмейді.
Дене жаттығулары мен спорттық жаттығулар да көп жағдайда жақсы нәтиже береді. Залда жаттығу міндетті емес – сізге жүгіруге шығуға, көбірек серуендеп жүруге болады. Физикалық белсенділік жаңа мәселе тудырмай, күйзелістен арылуға көмектесуі керек.
Ұйқыңызды қандырып үйреніңіз. Адамдардың басым бөлігіне күніне 7-9 сағат ұйықтау керек, егер сіз одан аз ұйықтайтын болсаңыз, қиындықтардың ауылы алыста емес. Жүйкенің жұқаруы аясында жиі ұйқысыздық пайда болғандықтан ұйқы шақыратын және седативтерді құралдарды қабылдаған пайдалы. «Түнгі Персен» жәй-күйді біртіндеп түзейді және ұйқыны жақсартады.
